در بین سازهای پرمخاطب جهانی، میتوان گفت قدمت ساز ” چنگ ” از تمامی آنها بیشتر میباشد. گفته میشود ریشه این ساز به مصر باستان بازمیگردد اما نقش و نگار آن در تخت جمیشید و همینطور نام این ساز در اشعار کهن ایرانی نیز قابل مشاهده است. همچنین این ساز به دلیل ساختمان پیچیده ای که دارد و دشواری در ساخت آن، همواره از قیمت بالایی برخوردار بوده است.
امروزه نیز ساز چنگ در تمامی دنیا با نام ” Harp ” شهرت دارد و مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه ی این مقاله قصد داریم بیشتر با این آشنا شویم و در رابطه با با تاریخچه، ساختار، روش کوک کردن، نحوه نگهداری .و همچنین نوازندگان مشهور ساز هارپ به طور کامل و جامع شناخت پیدا کنیم؛ با نوانُت همراه باشید…
ابداع ساز چنگ به حدود ۶۰۰۰ سال پیش بازمیگردد؛ برخی ها معتقدند که این ساز در کشور مصر باستان متولّد شده و برخی دیگر بر این باورند که این ساز از جمله سازهای اصیل ایرانی و زاده ی شهر خوزستان میباشد. ظاهر ساز چنگ نیز تا حدودی برگرفته از کمانی است که تیر روی آن قرار گرفته و کشیده شده است.
طبق نقش و نگارهایی که روی ستون های تخت جمشید در دسترس است، قدمت این ساز در ایران را به زمان ساسانیان و در دوران خسرو پرویز نسبت میدهد. در حال حاضر این ساز به اشکال مختلف و با نام های مختلف در سرتاسر جهان رایج و متاسفانه در ایران که احتمالاً خاستگاه این ساز زیبا و اشرافی میباشد، دنبال کننده و مخاطب کمتری دارد.
ساز چنگ از نظر ظاهری شبیه به یک مثلث قائم الزاویه میباشد که سیم های آن در ارتفاع ساز به صورت عمودی نصب شده اند. در ابتدای ابداع، تعداد سیم های این ساز ۴ عدد بود ولی امروزه با توجه به اندازه ای که ساز دارد، تعداد سیم هایش میتواند از ۱۹ سیم الی ۴۷ سیم باشد؛ طبیعتاً هرچه تعداد سیم ها بیشتر باشد، آن ساز گستره صوتی بیشتری را در اختیار خواهد داشت.
این ساز امروزه در انواع مختلفی مانند چنگ باستانی، سنّتی، ارکستری و رومی ساخته میشود که در این مقاله درباره چنگ ارکستری صحبت میکنیم. اجزای تشکیل دهنده ی این ساز عبارتند از: ” تاج، سیم ها، گوشی ها، خرک، ستون، جعبه صدا، پدال ها و پایه “